اگر ضریب تقویت صدا به حدّی بالا باشد که صدا از خروجی باند به اندازه مساوی یا بیشتر، به میکروفون برسد، از باندها صدای سوت کشیدن پخش می شود. گاهی سوت کشیدن را تأثیر مغناطیسی باند بر میکروفون می نامند، اما توضیح دقیقتر برای مقوله سوت همان پیچش صداست.
به نسبت زیاد بودن ولوم صدای دستگاه باید باند از میکروفون فاصله داشته باشد، یعنی هرچه صدا بالاتر می رود فاصله باند و میکروفون هم باید بیشتر بشود.
اما سوت کشیدن دستگاه هم ظرافتهایی دارد که به آنها توجّه کنید:
1. انواع سوت کشیدن ها: شاید شما تنها یک مدل از سوت کشیدن به گوشتان رسیده باشد و آن هم سوت با صدای تیز و به شکل جیغ کشیدن! اما دقّت داشته باشید، فرکانس سوت کشیدن ها می تواند متفاوت باشد. در حقیقت آن فرکانسی از صدا که از دیگر فرکانسها قوی تر است، در باندها می پیچد و ایجاد سوت می کند. امتحان کنید: ولوم زیر را زیاد کنید تا دستگاه سوت بکشد، سوت آن چگونه است: زیر! حال ولوم زیر را ببندید و ولوم بم را باز کنید تا اینکه صدا سوت بکشد، سوت آن بم است و مثل صدای بوق قطار یا کشتی است و شیشه ها را می لرزاند. حال هر دو ولوم زیر و بم را ببندید و صدا را زیاد کنید تا دستگاه سوت بکشد، صوت آن بوق است. اگر از بلندگوی بوق هم استفاده کنید صوت آن حتماً بوق خواهد بود.
حال زیر و بم را در وسط بگذارید و میکروفون را نزدیک باند کنید و میکروفون را در زاویه های مختلف باند بچرخانید، چه اتّفاقی می افتد؟ بله، شاهد انواع مختلف صوت کشیدن ها خواهید بود! علّت آن هم این است که باند به زاویه های مختلف فرکانسهای مختلفی ارسال می کند و در کناره های باند صدا بم تر است تا در روبروی آن.
دقّت بفرمایید: مخصوصاً در فضاهایی که صدا می پیچد (فضاهای خالی و بسته) احتمال سوت کشیدن صدای بم زیاد است و فرکانسهای پایین بیشتر بازتاب پیدا می کنند، اما در فضاهای دیگر بم و پُری صدا در برخورد با اشیاء صداگیر فیلتر می شوند.
نتیجه: از این نکات می توان چنین استفاده کرد: وقتی شما نیاز دارید که ولوم صدا را زیاد کنید اما سوت کشیدن باندها این اجازه را به شما نمی دهد، لازم نیست ولوم صدا را کم کنید، بلکه کافی است که آن فرکانسی را که ایجاد سوت می کند کم کنید، اگر سوت زیر است ولوم زیر را کم کنید و اگر بم است ولوم بم را کم کنید. بدین ترتیب صدای مطلوب خود را دریافت خواهید نمود. البته در کم کردن ولوم زیر افراط نکنید، زیرا برخی اوقات کیفیت مهمتر از حجم صداست و شما باید ولوم صدا را کم کنید نه ولوم زیر را.
2 . سوت کشیدن با تأخیر فاصله زمانی: در دو حالت صدا کمی با تأخیر سوت می کشد. شما میکروفون را خاموش می کنید، وقتی که روشن می کنید کم کم صدای سوت کشیدن بالا می رود و بعد از چند لحظه به اوج آن می رسد. این دو حالت از این قرارند: 1. هنگامی که سوت کشیدن به خاطر زیاد بودن ولوم اکو باشد، نه زیاد بودن ولوم اصلی صدا! آری زیاد کردن بیش از حد اکو نیز می تواند عامل سوت کشیدن باشد 2. در فضای باز و فاصله طولانی که پیچش صدا با تأخیر زمانی صورت می پذیرد، اگر ولوم را زیاد کنید که با وجود فاصله زیاد باز باندها سوت بکشند، این سوت کشیدن با کمی تأخیر زمانی همراه خواهد بود.
3 . فرکانسهای با برد بالاتر: یکی از علل اینکه معمولاً صدای زیر سوت می کشد این است که صدای زیر برد بیشتری دارد و در طول فاصله مکانی طراوت خود را حفظ می کند. فرکانسهایی که یک بوق پخش می کند (ظاهراً) بیشترین برد را دارند، به همین خاطر هم هست که در مکانهای سر باز از بوق استفاده می شود.
به حکم این قاعده معلوم می شود که میکروفونهای یقه ای چرا بیشتر از میکروفونهای دیگر صوت می کشند. میکروفونهای یقه ای (با وجود اینکه حساسیت بالایی دارند و صدا را خوب می گیرند اما:) صدایی نسبتاً بوق دارند و نباید صدای آنها را از حدّی بیشتر کرد، و إلا سوت می کشند.
4 . تأثیر زاویه باند: به جز آنچه تذکّر دادیم، که باند به زاویه های مختلف صداهای مختلفی عرضه می کند، توجّه به این نکته هم ضروری است که عمده صدای یک باند در بخش جلوی آن است، یک باند چنگ 80 درصد صدای خود را به 20 درصد مقابل می دهد. یک میکروفون چنگ هم 80 درصد صدای خود را از 20 درصد مقابل تحویل می گیرد. بنا بر این: زاویه مقابل میکروفون را به سمت زاویه مقابل باند نگیرید، که در آن صورت احتمال صوت کشیدن چندید برابر می شود.
5 . سوت کشیدن با صدای فیدبک: گاهی در فضاهای بسته سوت کشیدن به خاطر صدایی است که در فضا می پیچد، مثلاً باند به طرف دیوار است، صدای آن با برخورد به دیوار بازتاب می کند و بازگشت صدای آن موجب سوت کشیدن می شود، اینگونه سوتها بیشتر به نحوه نیش سوت نمایان می شوند و در پسوند صدای خواننده یک صدای سوت کشیدن به صورت مقطعی به گوش می رسد. در این موارد شما چاره ای ندارید جز اینکه صدا را کم کنید، یا جای میکروفون را عوض کنید و به جایی انتقال دهید که بازگشت صدا به آنجا کمتر است.
در استودیوهای صدا برداری برای مقابله با فیدبک صدا در فضا، از ابرهای مخصوص صداگیر استفاده می شود و به وسیله آنها فضا را آگوستیک می کنند. شاید اگر در یک استودیو فریاد بزنید صدای خودتان را نشنوید. پیچش صدا در استودیو از فضای باز هم کمتر است!
به هر حال شما برای اگوستیک کردن فضا می توانید از پرده های پارچه ای استفاده کنید. البته دقّت کنید که شما حقّ ندارید پرده یا پارچه ای که مانع رد شدن هوا است جلوی باندها بکشید، این کار صدای باندها را خفه می کند. در یک مجلس یک نفر برای مقابله با سوت کشیدن باند، آن باند را درون کاور آن قرار داده بود، در آخر مجلس آن باند پاره شد!
به هر حال شما اگر می خواهید صدا همهمه نداشته باشد و زنده و سرحال باشد، فضایتان را آگوستیک کنید و اجازه ندهید صدا در فضا بپیچد. جهت باندها هم در این مقوله موثر است.
6 . تأثیر وضعیت نامناسب میکروفون بر سوت صدا: گاهی مداحها با نحوه به دست گرفتن میکروفون مایه سوت کشیدن آنها می شوند. وقتی یک مداح دست خود را بر سر میکروفون حلقه می زند، ناخواسته عامل بوق شدن صدا و سوت کشیدن باندها شده است، وقتی یک مداح میکروفون را در حلق خود فرو می کند، فضای دهان او می تواند عامل بازتاب صدا و صوت کشیدن باندها باشد، وقتی یک مداح میکروفون را در دست خود به گونه ای کج می گیرد که سر آن به طرف باندها قرار می گیرد (نه به طرف دهان خود) توقّعی جز سوت کشیدن نداشته باشید.
میکروفون وسط هم که گاهی برای بهبود کیفیت صدابرداری در مجالس کار گذاشته می شود، از عوامل سوت کشیدن باندهاست، مگر اینکه میکسر خود را به گونه ای تنظیم کنید که صدای میکروفون وسط فقط به سمت aux خروجی برود و به سمت باندها نرود! این کار شدنی است، کمی با میکسر ور بروید تا یاد بگیرید.
7 . اگر به دور کپسول میکروفون یک چسب بپیچید، بزرگترین اشتباه را کرده اید. سعی کنید اصلاً سر میکروفون را باز نکنید. اگر هم باز کردید به کپسول آن اصلاً دست نزنید که ذره ذرهی آن بر روی کیفیت حساس است. آیا می دانید کاغذی که دور کپسول پیچیده شده است چه تأثیر شگرفی بر روی کیفیت میکروفون دارد؟! حال اگر کسی ریتم آن کاغذ را به هم بزند، یا آن را بکَند و به جای آن نوار چسب بپیچد، صدا چه خواهد شد؟ امتحان کنید. البته ابتدا صدا را کم کنید تا سوت کشیدن صدا شما را زیاد آزار ندهد!!!
8 . نوع میکروفونی که شما از آن استفاده می کنید در سوت کشیدن باندها مؤثر است. حساسیت و گیرایی میکروفون، رنج فرکانسی آن و امپدانس آن همه در سوت گیر بودن آن مؤثرند.
9 . تعداد پری های دستگاه: بین دستگاه سازها مشهور است که هرچه ردیف صف پری های یک دستگاه بیشتر باشد و صدا از میکروفون تا پاور از آی سی های متعدّد تری رد بشود، گیرایی دستگاه بالاتر می رود و سوت کشیدن آن کمتر می شود. مثلاً دستگاه چنگ چون از آی سی های بیشتری در پری استفاده کرده است، کمتر سوت می کشد.
با این توضیح اگر زیر دست شما یک میکسر باشد که فیش (insert) داشته باشد، می توانید از آن برای طولانی کردن مسیر صدا استفاده کنید. با فرو کردن یک نری در این فیش (که برای هر ردیف از میکروفون وجود دارد) صدای آن ردیف قطع می شود (البته این فیش استریو است و ورودی و خرجی دارد، ما با خروجی آن کار داریم).
میکروفون را به عنوان نمونه، در ردیف یک فرو کنید، از فیش (insert) در همان ردیف به ورودی aux ردیف دو فیش بزنید و تنظیماتتان را با ردیف دوم میکروفون انجام دهید.
برای سوت نکشیدن باندها:
1 . صدا را تنظیم کنید. هیچگاه شما مجبور نیستید که صدا را تا لب سوت کشیدن زیاد کنید. بنا بر این صدا یا زیر (یا هر فرکانسی که مایه سوت کشیدن است) را کمی کم کنید، تا جایی که صدا هیچ مایه سوت کشیدن نداشته باشد. بسیاری از تنظیم کنندگان کیفیت را فدای صدای زیاد می کنند که این اصلاً کار درستی نیست.
2 . جای باندها را درست تنظیم کنید به نحوی که صدای باند به طرف جمعیت هدایت شود، ولی زیاد به طرف میکروفون برود.
3 . فضا را آگوستیک کنید. اگر صدا در فضای شما می پیچد شما باید فضایتان را اصلاح کنید. زمین را مفروش کنید، به دیوارها لایه ای از ابر یا پارچه بکشید و از این گونه وسایل صداگیر استفاده کنید. جمعیت در یک فضا نیز بر فیدبک آن فضا تأثیر فراوان دارد.
4 . از میکروفون مناسب استفاده کنید که گیرایی کافی داشته باشد. از دستگاهی که رنچ فرکانسی مناسب دارد استفاده کنید، دستگاه چنگ با اینکه صدایی تیز و شفاف دارد اما سوت گیر نیست، چون فرکانس زیر آن تنها 10 کیلو هرتز و 1.5 کیلوهرتز است و فرکانسهای دیگر آن چندان زیاد نیستند.
5 . یکی از ترفندهایی که باعث می شود باندها کمتر سوت بکشند این است که باندها را روبروی هم قرار دهید. باندها روبروی همدیگر صدای همدیگر را از جهت مغناطیسی خنثی می کنند و صوت کشیدن کاهش می یابد. این کار امتحان شده است اما دقّت کنید که به دستگاه شما فشار می آورد. پس اگر این کار را با باندهایتان کردید، تعداد باندهایتان را کاهش دهید تا به دستگاهتان فشار وارد نشود.
6 . تعداد باندها در سوت کشیدن باندها تأثیر گذار است. به نظر عدّه ای زیاد شدن باندها سوت کشیدن را کاهش می دهد. البته احتمالاً در فضایی که بازتاب صدا زیاد است، تعداد کم باندها سوت کشیدن را کاهش دهد.
7 . مشهور است که دستگاههای قوی سوت گیر تر هستند. برای دستگاههای قوی تر باید تعداد باندها را افزایش داد. مخصوصاً دستگاههای جدید چنگ، مثل 6060 بسیار سوت گیر هستند، گرچه به نظر من سوت گیر بودن آنها به نوع منبع تغذیه آنها مرتبط است و به قدرت آنها ربطی ندارد. (البته دستگاههای چنگ کامپریسور دارند که صدا را محدود می کند و همین باعث می شود که صدا کم به نظر آید).
8 . تجربه نشان داده است که صدای خشک، کم سوت است. باند های خشک (مثل باند چنگ و باند اکوهای همراه) کمتر سوت می گیرند، دستگاههای خشک (مثل چنگ) کمتر سوت می گیرند. این را هم دقت داشته باشید که صدای خشک به معنای صدای بی کیفیت نیست! دستگاههایی هم که صدای پُری دارند (مثل دایناکورد) کمتر سوت می کشند. باندهایی هم که صدایشان جهت دارد و فقط صدا را به چند درجه ی جلو هدایت می کنند (مثل بعضی باندهای راک) برای رهایی از مشکل سوت مناسب هستند و …
تار نما: https://mrjelectronic.ir
روبیکا: https://rubika.ir/mrjelectronic