قبلاً گفتیم که دستگاهها یا اکو دارند و یا افکتر. افکتر مربوط به میکسرها و برخی دستگاههای جدید است که یکی از انواع افکت آن اکوی تکرار می باشد .
حال به نوبت اصولی از تنظیم اکو و دیگر افکت ها را شرح می دهیم :
اکو:
اکوی تکرار معمولاً سه ولوم برای تنظیم دارد:
حجم اکو: این ولوم که هم در ردیف میکروفونها تعبیه شده است و هم در قسمت تنظیمات اصلی اکو، حجم ورودی و خروجی از مدار اکو را تنظیم می کند. صدای اکو را می توان به حدی زیاد کرد که تکرار آن به اندازه صدای اوّل و حتّی بیشتر از آن بشود.
دقّت کنید که تناسب را در ولوم اکوی ردیف میکروفون و ولوم اصلی اکو مراعات کنید، چون اگر ولوم اکو در ردیف میکروفون خیلی زیاد باشد، به مدار اکو فشار وارد می کند و در صدای اکو اعوجاج پدید می آید و کیفیت مطلوب را در صدای تکرار به ثمر نمی نشاند؛ و اگر ولوم اصلی اکو بیش از حد زیاد باشد باعث می شود که تمام پارازیت ها و ناخالصی های مدار اکو را بروز دهد و مثلاً صدای هوا و فیش صدا شدّت بیابد.
تنظیم حجم اکو: معمولاً در تنظیمات هیئتی هنگام روضه و سینه زنی حتماً از اکو استفاده می کنند، اما در تنظیمات رسمی تر اکو را کمتر می کنند و گاهی از اکو پیچشی با حجم پایین استفاده می کنند. به هر حال اکثر مداحها نبود صدای اکو را هنگام روضه خوانی مایه خشک بودن مجلس می دانند و هنگام سینه زنی مایه بی شور و حال بودن مجلس می دانند.
اما هنگام سخنرانی: هیچگاه هنگام سخنرانی اکو را زیاد نکنید، چون مایه زدگی معنوی است و فرصت فکر کردن را از مخاطب می گیرد! نظر من این است. خود سخنرانها هم گاهی اشاره می کنند که از زیاد بودن صدای اکو نمی فهمند چه دارند می گویند. اما استفاده از اکوی کم با تکرار کم در مورد برخی از سخنرانها توصیه می شود. سخنرانهایی که فضای سخن آنان بیشتر معنوی و حسی است باید کمی اکو داشته باشند، بر خلاف سخنرانهایی که شاد و سر زنده صحبت می کنند و با مخاطبان ارتباط صمیمی و خودمانی برقرار می کنند.
ولوم تکرار (repeat): در عین حال که صدای اکوی شنیده شده کم می باشد، این امکان هست که تعداد تکرار آن زیاد باشد، به این ترتیب که مثلاً صدای اصلی ده وات است و تکرار آن یک وات است ولی همین تکرار یک وات 10 بار تکرار می شود!
زیاد بودن ولوم تکرار مایه همهمه زیاد و کسل کننده بودن فضاست، پس این ولوم را بیش از حد زیاد نکنید.
با این توضیح هنگامی که احساس می کنید صدای اکو زیاد است، باید تشخیص بدهید که زیاد جلوه نمودن آن به خاطر زیاد بودن حجم آن است یا زیاد بودن تکرار آن؟
در تنظیم این دو ولوم باید قانون موسیقیایی را مراعات کنید:
در جایی که مجلس شما نشاط دارد و افراد در تکاپو هستند (مثل شور در سینه زنی ها) ولوم اکو را بیشتر و تکرار آن را کمتر کنید (مثلاً سه بار تکرار)، ولی در جایی که مجلس در حال و فضای سکوت و آرامش و حزن است، ولوم را کمتر و تکرار را بیشتر کنید (مثلاً پنج بار تکرار).
ولوم فاصله یا سرعت (delay-speed): قدرت تنظیم کنندگان صدا را با مهارت تنظیم این ولوم می سنجند! برای تنظیم فاصله بین هر دو تکرار شما باید سرعت ضرب حاکم بر مجلس را خوب درک کنید، بر حسب این که خواننده تند می خواند یا کند تنظیم این ولوم تغییر می کند.
مثلاً ممکن است در ابتدای مجلس روضه خوانی فاصله 400 میلی ثانیه مناسب باشد، بعد در سینه زنی به 350 برسد و در شور به 300 برسد. به هر حال توجّه کنید که یک تنظیم نا معقول و غیر متعارف ارائه ندهید. با تنظیم خراب فاصله می توان یک مجلس را کلاً به هم ریخت. اگر احساس می کنید ضرب اکو تنظیم نیست و تأخیر آن با ضرب صدای خواننده همخوانی ندارد صدای اکو را کم کنید تا زمانی که ضرب مناسب را کشف کنید.
یک نکته اینکه: به نظر من اگر بین دو نوع فاصله مردّد بودید یا اینکه احتمال می دادید باید کمی فاصله را کمتر کنید، به هر حال فاصله کمتر را انتخاب کنید! حتماً در صورت شک بنا را بر اقل بگذارید، فاصله اگر از حدّ استاندارد کمتر باشد بهتر است از اینکه بیشتر باشد.
این نکته هم قابل توجّه است که گاهی برای یک صدا می توان دو ضرب متفاوت که فاصله یکی از دیگری دقیقاً دو برابر است، در نظر گرفت و هر دو تنظیم هم مناسب هستند، لکن هنگامی که فاصله را نصف می کنید باید تکرار را بیشتر کنید تا زمان بازتاب اکو جبران شود.
برخی از سبکهای سینه زنی نیز دو رگه هستند و با دو ضرب متفاوت می توانند همخوانی داشته باشند! مثلاً ممکن است بخشی از یک سبک مناسب فاصله 300 میلی ثانیه باشد و بخشی دیگر از آن مناسب فاصله 400 میلی ثانیه. در این موارد هر دو فاصله را می توانید امتحان کنید، قاعده عامی برای این موارد در نظر ندارم، اما باز فاصله کمتر پیشنهاد می شود.
ضرب سینه زنی تک است، اما اگر سرعت اکو را کمتر کنید می شود شور!
بیشتر از این را در قالب نوشته نمی توان توضیح داد،
مداحهای پر شور و جدید مثل سیب سرخی و علیمی با فاصله کم و اکو و تکرار زیاد ضبط شده اند که برای شنونده می تواند خسته کننده باشد.
تراک های مقدّم، تنظیم اکوی خاصی دارند، معمولاً با فاصله زیاد و اکوی زیاد و تکرار کم. این تنظیم برای صدای مقدّم یک تنظیم مناسب به نظر می رسد (تراک: بی تو ای صاحب زمان … را به خاطر دارید؟) در این مورد صدا برداری به شکلی است که صدای اکو به سینه زنی بازتاب بیشتری می دهد.
برخی از این موارد هم مثل این مورد (شبایی که دلم به غم اسیره …) ترکیبی از دو اکوی متفاوت است. یک اکو معمولی با سرعت شور، و یک اکو با فاصله دو برابر، یک بار تکرار!
تراک های کریمی صدا برداری عالی دارند (مخصوصاً در سالهای أخیر) البته این مورد مداح صدای اکو کم شده است تا برای شنونده خسته کننده و مایه یکنواختی نباشد. این نمونه را مد نظر داشته باشید.
برخی از تراک های خلج از اکوهای ترکیبی جالبی بهره برده اند که ستودنی است (عمری است که دم به دم علی می گویم …)
در این تراک از خلج اکوی پیچشی خیلی زیباست. دقت کنید! صدای اکو کمی با فاصله می پیچد.
بدترین تنظیم را هم می توان در برخی تراک های سلحشور یافت (مخصوصاً تراک های قدیمی تر) که اکو در آنها اصلاً تعیین کننده نیست.
نکته: اگر روی ولوم تأخیر نوشته شده باشد (speed) با زیاد شدن آن ولوم، سرعت زیاد می شود و فاصله کم، و اگر نوشته شده باشد (dLay) با زیاد شدن آن فاصله زیاد می شود و سرعت کم.
افکترها:
کار با افکترها کمی پیچیده تر و سختتر به نظر می آید. هر دستگاه در افکتر خود از استانداردی متابعت می کند.
تنظیمات اکوی تکرار در غالب افکترها محدود است و شما ملزم هستید از استانداردهای خود دستگاه تبعیّت کنید. برخی از افکترها از ولومی به نام پارامتر بهره مند هستند که یک بُعد از تنظیمات افکت ها را جبران می کنند.
میکسر دایناکورد 600 و 1000، میکسر بهرینگر و بسیاری از میکسرها، استانداردهای ثابت خود را دارند و شما را محدود می کنند (البته دایناکورد استانداردهای نسبتاً مناسبی در نظر گرفته است).
میکسر دایناکورد (هزار تری) امکان تنظیمات حرفه ای را برای کاربر قرار داده که قابل تحسین است. اما تمام مدلهای این میکسر با مشکل دیستورت اکو در فرکانس بالا مواجه هستند. در این دستگاه یکبار با صدای بلند بگویید : سسسس، تکرار این صدا چگونه است؟
دستگاههای اکو چنگ افکتری مناسب نیازهای ایران بر روی دستگاههای خود قرار داده است که هم قابلیّت تنظیم فاصله و هم تکرار را مهیا می کند. البته این دستگاه کلاً با مشکل استحکام و ضعف استقامتی مواجه است!
میکسر (sound craft) امکان تنظیمات گسترده ای را در اختیار کاربر قرار داده است، لکن افکتر این دستگاه نیز در مدلهای جدید قلابی است و تکرار آن شفافیت لازم را ندارد (حد اقل آن مدلی که به دست ما افتاد افتضاح بود).
ابعاد حسن یک اکو تکرار: به طور خلاصه یک اکو تکرار ایده آل باید:
اوّلاً امکان تنظیم فاصله و تکرار را داشته باشد، بر خلاف برخی افکترها که از جهت فاصله و تکرار محدودیت دارند. بسیاری از اکوها قابلیت تأخیر بیش از 200 میلی ثانیه را ندارند! در برخی دستگاهها ولوم تکرار و حجم اکو با هم توأم هستند که اصلاً کار جالبی نیست. مدل چنگ ۱۸۵۰ تنظیم فاصله دارد اما در فواصل تنظیمات تنظیم شور نادیده گرفته شده است. اگر این مدل را در دست داشته باشید منظورم را می فهمید.
ثانیاً اکو باید شفاف باشد و ضرب بالایی داشته باشد تا زیاد کردن آن مایه همهمه زیاد نشود. اکوهای دستگاه دایناکورد با وجود مشکل دیستوری که عرض شد، اما اکوهای بسیار شفافی هستند و مجلس را به شور و حال می آورند. ضرب بالا موقوله ای است که در کمتر اکویی دیده می شود. افکترهای دستگاه چنگ هم با همه حسنی که دارد اما ظاهراً ضرب مناسبی ندارد.
ضرب اکو در ترکیب با صدای اصلی خودش را نشان می دهد. اگر صدای اکو در صدای اصلی گم شود ضرب آن کم است و تنها فایده اش ایجاد همهمه است.
ثالثاً اکو باید کمترین پارازیت و ناخالصی را داشته باشد. اکو به جهت کار حساسی که دارد بیشتر در معرض انواع ناخالصی هاست. بنا بر این این معیار را هم مدّ نظر داشته باشید.
مخصوصاً توجّه کنید که اکو در تکرار زیاد کیفیت خود را حفظ کند.
توجّه: تکرار در افکترها بر اساس برنامه است، اما در اکوهای ساده با بازتاب صدای خروجی به ورودی و چرخش دستی صدا!
افکترها به جز اکوی تکرار، جلوه های صوتی دیگری نیز دارند، مثل صدای (حالHall) reverb یا اکوی پیچشی، مانند صدایی که در حمام یا فضای بسته از پیچش صدا به وجود می آید. این اکو یک نواخت است و بر خلاف اکوی تکرار، ضرب ندارد.
از این افکت در تلویزیون هنگام خواندن یک دکلمه یا متن مناجاتی استفاده می شود. شما هم از این افکت در همین موقعیّتها استفاده کنید. استفاده طولانی مدّت از این نوع اکو در یک مجلس باعث کسالت و بی حالی مجلس می شود.
در هنگام قرائت قرآن یا مناجات نیز به صورت محدود می توان از این افکت استفاده کرد.
اگر افکتر شما اجازه دهد که این نوع افکت را با افکت تکرار و اکو ترکیب کنید، خواهید توانست صداهای جالب و دلنشینی را به دست آورید.
استفاده از این افکت به صورت زمینه نامرئی صدا می تواند هنگام روضه خوانی زیبا باشد (در آن صورت باید صدای این اکو خیلی کم و تنها انعکاس دهنده فرکانسهای زیر باشد). برخی افکترها این امکان را فراهم می کنند که این افکت تنها در هنگام فریاد زدن به به کار بیفتد.
در افکت های پیچشی (reverb- hall) ، ضعفی که ممکن است وجود داشته باشد در بوق بودن صدای آنهاست. شما وقتی در فضای حمام حرف می زنید صدایی که می پیچد به هیچ وجه فرکانسهای میانه نیست، افکتر پیچشی هم باید صداهای بم در فرکانس پایین و صداهای زیر در فرکانسهای خیلی بالا را تکرار کند، و گرنه صدایی آزاد دهنده تولید خواهد نمود.
نتیجه اینکه شما برای یک تنظیم حرفه ای باید مقتضای مقام را خوب درک کنید و دستگاهی داشته باشید که بتواند نیازهای شما را برآورده کند.
وب سایت https://mrjelectronic.ir
روبیکا: https://rubika.ir/mrjelectronic