محافظ ولتاژ برق دستگاهی است که در مسیر ورودی برق قرار می‌گیرد. و در صورتی که مقدار ولتاژ ورودی (مانند: اشکال برق رسانی در اداره برق یا نیروگاه یا خطوط انتقال، رعد و برق و حوادث طبیعی و…) خارج از محدوده استاندارد گردد، مسیر ورود برق را قطع می‌نماید و پس از طی زمانی مشخص در صورت ایجاد شرایط استاندارد، مجدد مسیر ورود جریان را به تجهیزات الکتریکی وصل می‌نماید تا از آسیب به دستگاه مورد نظر جلوگیری شود. در ادامه با آموزش تعمیر محافظ ولتاژ برق با ما همراه باشید.
آموزش تعمیر محافظ ولتاژ برق
از نکات مهمی که باید در خرید محافظ برق رعایت شود. زمان روشن شدن آن است. که برای لوازم صوتی و تصویری حدود 30 ثانیه و برای یخچال حدود 4 دقیقه می باشد. البته در یخچالهای جدید که با مدارهای الکترونیکی کنترل می شوند. بعد از اتصال آنها به برق زمان مربوطه در طراحی آنها گنجانده شده است.
نکات مهم در انتخاب و یا ساخت محافظ برق :
جنس بدنه محافظ برق ABS یا همان ضد آتش باشد.
فیوز محافظ برق در دسترس باشد تا در صورتی که در اثر عبور بیش از حد شدت جریان فیوز آن بسوزد ، مصرف کننده به راحتی بتواند آن را تعویض نماید .
گارانتی تعویض محافظ برق یکی از مزایای یک محافظ برق خوب است
محافظ برق دارای کلید on/off باشد .
منافذ آن دارای محافظ پلاستیکی باشد .
نمایشگر جهت نشان دادن مقدار ولتاژ ، آمپر و توان مصرفی
طول ، جنس و نمره کابل محافظ استاندارد باشد دوشاخه آن ارت دار باشد
جنس قطعات الکترونیکی استفاده شده در آن اورجینال باشد
علامت استاندارد داشته باشد
…
نکته مهم :
محافظ برق هیچ تاثیری بر عملکرد ، تنظیم برق (رگوله کردن ولتاژ خروجی) ، رفع ریپل و … برق ورودی و خروجی ندارد و فقط ولتاژ از حدی خارج شود برق خروجی را قطع می کنند. دستگاهی که جهت ثابت کردن ولتاژ استفاده می شود استابلایزر (تثبیت کننده ولتاژ) می باشد که از امکانات بیشتری نسبت به محافظ ولتاژ برق برخوردار می باشد . و قیمت چند ده برابری نسبت به آن دارد .
بیشترین خرابی های برد محافظ ولتاژ برق
دستگاه به طور کامل روشن نمی شود.
چراغ قرمز روشن می شود و در این حالت می ماند .
چراغ قرمز روشن می شود بعد از سبز شدن به سرعت دوباره قرمز می شود.
چراغ سبز می شود ولی دستگاه خروجی ندارد.
چند دقیقه بعد از سبز شدن چراغ دستگاه دوباره دستگاه ریست می شود.
تمام چراغ های دستگاه روشن می باشد.
چراغ قرمز چشمک می زند و در این حالت باقی می ماند.
بعد از اتصال محافظ به برق محافظ سریع روشن می شود .
بعد از اتمام تایمر (چراغ زرد ) تمام چراغ ها خاموش و دستگاه خروجی ندارد.
چند لحظه بعد از سبز شدن ، چراغ سبز می ماند ولی خروجی دستگاه قطع می شود .
آموزش تعمیر محافظ ولتاژ برق
1 – دستگاه به طور کامل روشن نمی شود
این خرابی در برد محافظ برق می تواند به چند حالت اتفاق بیفتد .
پریز برق ندارد : از سالم بودن پریز برق اطمینان حاصل شود .
سیم در قسمت انتهای دوشاخه قطع می باشد : دو شاخه باید تعویض شود .
کلید روی دستگاه خراب است : کلید مربوطه با کلید سالم تعویض شود .
آی سی مدار سوخته : در این حالت نیز باید آی سی سالم جایگزین شود . در اکثر محافظ ها از آی سی مقایسه کننده lm324 استفاده شده است .
برد مدار کنترل قطع است : در این مورد باید فیوز مدار چک شود . در صوردت سالم بودن فیوز باید به دنبال قلع سرد یا قطعی مسیر های برد مدار چاپی گشت .
خرابی رله : معمولا رله ها بر اثر کار کرد زیاد و یا جریان عبوری بالا از آنها (مثلا اتصال دستگاه جوش ، بخاری برقی و…) خراب می شوند. که در این حالت رله باید تعویض گردد .
2 – چراغ قرمز روشن می شود و در این حالت می ماند
این خرابی بیشتر در این قسمت ها اتفاق می افتد .
پارگی پدهای(اتصالات بین قطعات الکترونیکی در برد الکترونیکی ) روی برد : قسمت مربوطه با سیم و لحیم کاری ترمیم شود.
سوختن آی سی lm ۳۲۴ : در این مورد باید آی سی سالم جایگزین شود .
ترانزیستور تقویت کننده سوخته : ترانزیستور تعویض شود .
قلع سرد : پایه های قلع کاری شده چک شود .
قطع شدن ال ای دی سبز از مدار : سوختن یا قلع سرد پایه های ال ای دی و ترانزیستور تحریک رله .
نکته :
بر روی اکثر بردها یک مقاومت حدود ۱ مگا اهم وجود دارد که مستقیم از یکی از وردی های برق ورودی ۲۲۰ ولت جهت شارژ یکی از خازنهای الکترولیت استفاده می شود که تاخیر زمان روشن شدن مدار بر عهده این قسمت می باشد. در اکثر مواقع خازن الکترولیت خراب می شود یا قلع یکی از این پایه ها سرد (اتصال قطع ) می باشد .
3 – چراغ قرمز روشن می شود بعد از سبز شدن به سرعت دوباره قرمز می شود.
این خرابی به بخشهای زیر مربوط می باشد.
خازن پلی استر ضعیف شده و باید تعویض شود .
بوبین رله سوخته و اتصال کوتاه کرده که با وارد شدن در مدار جریان بالایی می کشد و برد دوباره راه اندازی می شود .
اتصالی برد الکترونیکی .
خرابی خازن الکترولیت مدار (خازن صافی که بعد از دیود ها قرار دارد.)
4 – چراغ سبز می شود ولی دستگاه خروجی ندارد .
این خرابی بیشتر در این قسمت ها اتفاق می افتد .
خرابی رله : معمولا رله ها بر اثر کار کرد زیاد و یا جریان عبوری بالا از آنها (مثلا اتصال دستگاه جوش ، بخاری برقی و…) خراب می شوند. که در این حالت رله باید تعویض گردد .
قطع شدن سیم خروجی رله به خروجی پریز محافظ : در این حالت باید سیم مربوطه تعویض شود .
پارگی پد های (اتصالات بین قطعات الکترونیکی در برد الکترونیکی ) روی برد در قسمت خروجی : قسمت مربوطه با سیم و لحیم کاری ترمیم شود.
خروجی آی سی LM 324 سوخته : در این مورد باید آی سی سالم جایگزین شود .
ترانزیستور تقویت کننده سوخته : ترانزیستور تعویض شود .
نکته :
در بعضی موارد احتمال خرابی می تواند از آی سی مدار LM 324 نیز باشد که در این صورت باید آی سی تعویض گردد .
آموزش تعمیر محافظ ولتاژ برق
5 – چند دقیقه بعد از سبز شدن چراغ دستگاه ، دوباره دستگاه ریست می شود .
این خرابی به ضعیف شدن خازن پلی استر مربوط می باشد و خازن باید تعویض شود .
نکته :
خازن ها از دو صفحه هادی و یک لایه عایق که بین این صفحات قرار دارد ساخته شده است . و با گذشت زمان و اعمال ولتاژ زیاد به خازن ، جریان الکتریکی از صفحه نازک دی الکتریک (عایق) عبور کرده و خازن نشتی دار می شود . در نهایت منجر به کاهش ظرفیت خازن و عدم عملکرد صحیح خازن می شود.
6 – تمام چراغ های دستگاه روشن می باشد .
LM324 یک IC با ۱۴ پایه است. این IC در درون خود ۴ عدد تقویت کننده عملیاتی (op-amp) جای داده است بطوری که در مدارهایی که به تعداد زیادی تقویت کننده عملیاتی نیاز داریم، استفاده از LM324 به طرز چشمگیری از بزرگ و پیچیده شدن مدار جلوگیری بعمل می آید. در اکثر محافظ های ولتاژ برق نیز از این آی سی استفاده می شود. یکی از خرابی های این آی سی اتصال کوتاه کردن پایه خروجی می باشد. در این صورت چراغهای محافظ ، که در خروجی این آی سی قرار دارند ، به حالت روشن باقی می مانند. برای تعمیر باید آی سی تعویض شود .
7 – چراغ قرمز چشمک می زند و در این حالت باقی می ماند.
در مرحله اول برق ورودی پریز را چک کنید که کمتر از 190 ولت نباشد . سپس موارد زیر بررسی شوند .
خرابی خازن پلی استر
خرابی خازن صافی مدار (خازن الکترولیت)
خرابی خازن الکترولیت های ورودی آی سی LM324
خرابی آی سی
سوختن دیود زنر مدار
قلع سرد یا پارگی مس مدار الکترونیکی .
8 – بعد از اتصال محافظ به برق محافظ سریع روشن می شود .
سوختن آی سی LM324
رله مدار وظیفه اتصال برق از ورودی مدار را به خروجی محافظ بر عهده دارد . تحریک کردن رله با استفاده از خروجی آی سی lm324 و یک پله تقویت شدن به وسیله ترانزیستور صورت می گیرد با اتصال کوتاه آی سی یا ترانزیستور رله به حالت وصل می رود .
نکته :
در بعضی مواقع در صورت استفاده از حداکثر جریان کشی رله (مثل استفاده از دستگاه جوش از خروجی محافظ) پلاتین رله جوش خورده و جریان برق یکسره می شود . در هر سه مورد :
سوختن آی سی
سوختن ترانزیستور تقویت کننده .
چسبیدن کنتاکت رله
قطعات سوخته باید با قطعات سالم جایگزین شوند .
9 – بعد از اتمام تایمر (چراغ زرد ) تمام چراغ ها خاموش و دستگاه خروجی ندارد.
این خرابی به موارد زیر بستکی دارد:
سوختن و خرابی ال ای دی (LED) سبز رنگ .
خرابی بوبین رله .
خرابی ترانزیستور راه انداز رله .
سوختن خروجی آی سی LM324
قطع شدن مسیرهای مسی (ترک ها) روی برد مربوط به روشن شدن ال ای دی سبز و رله .
قلع سرد و یا سولفاته زدن پایه های ال ای دی سبز .
10 – چند لحظه بعد از سبز شدن ، چراغ سبز می ماند ولی خروجی دستگاه قطع می شود.
این خرابی نیز یکی از مواردی می باشد که زیاد اتفاق می افتد . همانطور که می دانید برای راه اندازی و استفاده از قطعات الکترونیکی باید از ولتاژ پایین استفاده شود و در مدارات الکترونیکی برای این کار به روشهای مختلفی از جمله آداپتورهای خطی ، منابع تغذیه سوئیچینگ و … استفاده می شود . یکی از روشهای ساده و ارزان برای مداراتی که جریان کمی جهت راه اندازی مدار نیاز دارند از محدود کردن جریان توسط خازنهای پلی استر و … استفاده می شود . خازنهای مورد استفاده با گذشت زمان و نامرغوب بودن بعضی از آنها بعد از مدتی ضعیف می شوند و نمی توانند جریان مدار را تامین کنند (مثلا در اکثر محافظ ها از خازن پلی استر ۴۷۰ نانو ۴۰۰ ولت استفاده می شود که در خازن سنج مقداری کمتر از ۴۰۰ نانو را نشان می دهد). با تعویض خازن با نمونه سالم جریان مدار تامین می شود .
وب سایت https://mrjelectronic.ir
روبیکا: https://rubika.ir/mrjelectronic
ایتا: https://eitaa.com/mrjelectronic